नेवारी, गुकियात नेपाल भासा नं धाइ, करिब १० लाख मनुतेसं ल्हाइगु भाषा ख, गुकिलि मुख्यतः नेपाःया काठमाडौं उपत्यकाया नेवार समुदायं ल्हाइ, गुकिलि काठमाडौं, ललितपुर (पाटन), व भक्तपुर शहर दुथ्याः। थ्व बाहेक कीर्तिपुरय् नेवारी भाय् ल्हाइगु या, नापं काभ्रेपलाञ्चोक, दोलखा, सिन्धुपाल्चोक जिल्लाया छुं भाग, व मकवानपुर व धादिङ जिल्लाया छुं छुं थासय् नं ल्हाइगु या।
परम्परागत रुपं नेपालय् विकसित जूगु शास्त्रीय लिपि रञ्जना लिपि छ्यलाः नेवारी च्वइगु खः । तर कालान्तरय् रञ्जना लिपिया छ्यलाबुला म्हो जुजुं वन, अले थौंकन्हय् नेवारी भाषाय् प्रायः देवनागरी लिपि छ्यलाः च्वयेगु यानाच्वंगु दु, गुगु नेपालभाषा व हिन्दी थेंज्याःगु भाय्या निंतिं नं छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगु दु ।
नेवारी च्वयेगु निंतिं देवनागरी लिपि छ्यलेवं छगू मानकीकृत लेखन प्रणालि जूगु दु, गुकिं न्ववाइपिन्त लिखित रुपं खँल्हाबल्हा यायेत अःपुल व नेवारी भासं साहित्य, पत्रपत्रिका, व मेमेगु च्वयातःगु सामग्री पिथनेत सक्षम जुल । सांस्कृतिक संरक्षणया पहल कथं रञ्जना लिपियात पुनर्जीवित यायेगु कुतः नं न्ह्यानाच्वंगु दु ।
व्याकरणया ल्याखं नेवारी भाषां मेमेगु यक्व दक्षिण एसियाली भाय् थें हे विषय-वस्तु-क्रिया (SOV) खँग्वः क्रम पालना याइ। नेवारी भासय् मूल खँग्वःया प्रत्यय तना खँग्वः दयावइ, गुकिलिं काल, केस, संख्या, व भाव थें न्याःगु थी-थी व्याकरणिक ज्या क्यनि।
नेवारी भाषाया खँग्वःधुकू इतिहासय् थीथी भाषा व संस्कृतिं प्रभावित जुयाच्वंगु दु । थुकिलि संस्कृत, तिब्बती, नेपाली, व हिन्दी आदि भाषाया खँग्वःत ऋण काःगु दु, गुकिलिं थुकिया समृद्ध सांस्कृतिक व ऐतिहासिक अन्तरक्रियायात क्यनाच्वंगु दु।
झीगु अनलाइन अंग्रेजीं नेवारी भाय् हिलेगु ज्याभः गुगल एपिआइपाखें चले जुयाच्वंगु दु । थ्व न्हापांगु चरणय् दुसां भाय् हिलेगु पाय् छि मजुइफु । उकिं जटिल खँपु वा विशेष विषयवस्तुया सही अनुवादया निंतिं नेवारी भासं सटीक संचार सुनिश्चित यायेत व्यावसायिक अनुवाद सेवा मालेफइ ।